Курапаты – лясны масіў на паўночным ускрайку Мінска (Беларусь), дзе былі выяўлены масавыя пахаванні людзей, расстраляных НКУС у 1937-1941 гадах. Колькасць ахвяр дакладна не высветленая: архівы КДБ Беларусі, датычныя Курапатаў, з'яўляюцца засакрэчанымі. Існуюць розныя версіі і ацэнкі.
Курапаты з'яўляюцца найбольш вядомым месцам масавых расстрэлаў, якія ажыццяўляў НКУС на тэрыторыі Мінска. З 1993 года ўрочышча Курапаты занесена ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь як месца пахаванняў ахвяр палітычных рэпрэсій 1930-1940-х гадоў. Курапаты маюць статус гісторыка-культурнай каштоўнасці першай катэгорыі, што паводле Закона Рэспублікі Беларусь «Аб ахове гісторыка-культурна й спадчыны» адпавядае катэгорыі «найбольш унікальных каштоўнасцей, духоўныя, эстэтычныя і дакументальныя вартасці якіх уяўляюць міжнародную цікавасць».
«Курапаты – дарога смерці»
У 1988 годзе савецкую Беларусь «узарвала» навіна: пад Мінскам знайшлі масавае пахаванне людзей. У артыкуле «Курапаты – дарога смерці», які быў апублікаваны ў не самай буйной беларускай газеце «Літаратура і Мастацтва», даследчыкі Зянон Пазняк і Яўген Шмыгалёў інфармавалі грамадскасць, што ў перадваенныя гады ў лесе ля вёсцы Зялёны Луг пад Мінскам НКУС расстрэльваў людзей. На падставе сабраных археолагамі матэрыялаў беларуская пракуратура пачала следства. Падчас частковай эксгумацыі былі знойдзены астанкі сотняў людзей і шмат рэчаў, якія належалі ахвярам. Акрамя гэтага, былі выяўлены гільзы ад зброі, якой карысталіся каты. Генеральная пракуратура БССР пачала следства па гэтай справе. Тады ж следчыя прыйшлі да высновы, што расстрэлы ў лясным масіве Курапаты ажыццяўлялі супрацоўнікі НКУС. Аднак з-за таго, што асобы, якія ўдзельнічалі ў гэтым злачынстве памерлі, крымінальная справа была спынена.
Абвінавачанне ў злачынстве чэкістаў выклікала абурэнне з боку камуністычных і ветэранскіх арганізацый. З'явілася версія, што людзей у Курапатах забівалі нацысты. Гэтую ідэю актыўна падтрымлівала «грамадская камісія». У 1993 годзе незадаволеныя таварышы даслалі ў Вярхоўны Савет Беларусі прапанову пра перагляд вынікаў следства. Супрацоўнікі пракуратуры адпрацавалі «нямецкі след» і даказалі, што ў архівах Германіі і Ізраіля няма ніякіх узгадак пра масавыя растрэлы ў раёне Зялёнага Луга. Больш таго, нямецкія даследчыкі пазначалі, што почырк злачынцаў з Курапат адрозніваецца ад таго, што пакідалі нацысцкія вайсковыя злачынцы. Новае следства ў 1998 годзе ізноў не змагло пацьвердзіць дачыненне немцаў да растрэлаў у Курапатах. Разам з тым, падчас раскопак было знойдзена найбольш вялікае пахаванне, а сярод артэфактаў археолагам трапілася турэмная квітанцыя 1940 года аб адабранні ў зняволенных каштоўных рэчаў.
